Allt um kílómetragjaldið á örskotsstund

Allt um kílómetragjaldið á örskotsstund

Alþingi hefur samþykkt ný lög sem taka gildi 1. janúar 2026 og fela í sér að öll ökutæki greiða kílómetragjald eftir akstri – óháð orkugjafa.

Breyting á kílómetragjaldinu er mikil kerfisbreyting og er ástæða hennar að vegna aukins fjölda rafbíla, sparneytinna tengiltvinnbíla og almennt sparneytnari ökutækja þá hafa tekjur ríkissjóðs af ökutækjum lækkað umtalsvert og þar af leiðandi hafa fjármunir til viðhalds vega verið skornir niður.

Undanfarin ár hefur verið veitt um 12 milljörðum til viðhalds vega en árleg þörf er nær því að vera 20 milljarðar sem hefur leitt til mikillar innviðaskuldar. Með nýju km gjaldi verða innheimtar auknar tekjur og strax á árinu 2025 jókst fjárheimild til viðhalds í 15 milljarða. Á árinu 2026 verður hún skv. fjárlagafrumvarpi 17,5 milljarðar og frá árinu 2027 til ársins 2030 verður árleg upphæð 20 milljarðar skv. samþykktri fjármálaáætlun.

Fyrsti reikningur (miðað við áætlaðan meðalakstur) verður með gjalddaga 1. febrúar 2026.

Hér er það mikilvægasta fyrir einstaklinga og fyrirtæki sem eiga eða leigja bíl og vilja ná utan um áhrifin á nokkrum mínútum.

1) Hvað breytist?

• Kílómetragjald kemur í stað olíu- og bensíngjalda (kerfisbreyting í vegafjármögnun): þú borgar fyrir akstur (km), ekki fyrir eldsneytiseyðslu.
• Fyrir fólksbíla og jeppa undir 3,5 tonnum er viðmiðsgjaldið 6,95 kr. á hvern ekinn km.
• Gjaldskráin er í 29 þyngdarflokkum; þyngri ökutæki greiða hærra gjald.
• Dæmi um annað:
• Bifhjól: kílómetragjald er 40% lægra en fyrir fólksbíla (4,15 kr./km).
• Eftirvagnar < 3,5 tonn (flestar kerrur/hjólhýsi): ekki kílómetragjald.

Rafbílar og tengiltvinnbílar hafa greitt kílómetragjald frá 2024 (t.d. 6 kr./km fyrir raf-/vetnisbíla og 2 kr./km fyrir tengiltvinnbíla í núverandi kerfi), en frá 2026 verður gjaldtakan samræmd fyrir alla í sama þyngdarflokki.

2) Hvernig skráir þú kílómetrastöðu – og hvar?

Kílómetragjaldið byggir á því að kílómetrastaða sé skráð. Markmiðið er að gjaldið endurspegli raunakstur, en ekki bara áætlun.

Þú getur skráð kílómetrastöðu:

• í Ísland.is appinu
• á Mínum síðum Ísland.is
• í N1 appinu
• með álestri hjá faggiltri skoðunarstofu við reglubundið eftirlit
• með því að panta tíma í sérstakan álestur (t.d. hjá Aðalskoðun/Frumherja, Tékkalandi)

Reglur sem skipta máli:

• Skylt er að skrá stöðuna að lágmarki einu sinni á ári fyrir ökutæki undir 10 tonnum en á 6 mánaða fresti fyrir ökutæki yfir 10 tonn.
• Heimilt er að skrá oftar, en ekki fyrr en 30 dögum eftir síðustu skráningu (hentar ef akstur sveiflast mikið milli mánaða). Skráningar á síðasta degi mánaðar taka gildi næsta dag.
• Ef þú skráir ranga kílómetratölu geturðu leiðrétt innan sama dags (seinni talan gildir). Ef ekki tekst að leiðrétta rafrænt þarf að fara í álestur hjá faggiltri skoðunarstofu.

3) Greiðsla og uppgjör: svona virkar þetta í reynd

• Greitt er mánaðarlega; greiðsluseðill fer í netbanka.
• Gjalddagi er fyrsti virki dagur mánaðar en færist á næsta virka dag ef hann lendir á frídegi og eindagi 14 dögum síðar og er fyrirkomulagið samskonar og hefur verið undanfarin tvö ár fyrir rafbíla og tengiltvinnbíla.

Áætlun fyrst – uppgjör svo

Kerfið byrjar oft á bráðabirgðagreiðslu byggðri á áætluðum meðalakstri. Þegar þú skráir kílómetrastöðu myndast uppgjör sem leiðréttir muninn milli áætlunar og raunaksturs (inneign eða viðbót).

Áætlun ríkisskattstjóra um meðalakstur (ef vantar tvær skráningar)

Ef ekki liggja fyrir tvær skráningar sem mynda raunhæfan meðalakstur, er notuð viðmiðunaráætlun:

Eigandi / umráðamaður	Akstur á ári	Akstur á dag
Einstaklingur	14.000 km	38,4 km
Fyrirtæki eða stofnun	40.000 km	109,6 km
Ökutækjaleiga	50.000 km	137,0 km
Leigubílstjóri	100.000 km	274,0 km

Ath.: Viðmið um meðalakstur geta verið mismunandi eftir aðilum og heimildum (t.d. upphaf tímabils / vöntun skráninga / ef skráningu er gleymt). Sjá nánar á Ísland.is og í lagatexta.

4) Dæmi: hvað gæti þetta þýtt í krónum?

Þetta eru einföld dæmi til að þú sjáir stærðargráðuna. Raunáhrif ráðast af akstri, þyngd bíls og þróun eldsneytisverðs.

Dæmi A – „meðalakstur“ einstaklings

• Akstur: 14.000 km/ári
• Kílómetragjald (undir 3,5 tonn): 14.000 × 6,95 kr. = 97.300 kr./ári
  ≈ 8.108 kr./mán (að jafnaði)

Dæmi B – meiri akstur

• Akstur: 20.000 km/ári
• Kílómetragjald: 20.000 × 6,95 kr. = 139.000 kr./ári
  ≈ 11.583 kr./mán

En hvað með eldsneytisverð?

Olíu- og bensíngjald fellur niður og því er gert ráð fyrir að dæluverð lækki í heildina, þó uppfært kolefnisgjald vegi á móti hluta lækkunarinnar. Lækkunin ræðst líka af hlutfalli íblöndunarefna í eldsneyti (sem í núverandi kerfi bera ekki olíu-, bensín eða kolefnisgald). Að tilteknum öllum þessum breytum er líklegt að lækkunin verði ekki minni en 70-80 kr. per lítra. Þessi lækkun vegur á móti kílómetragjaldinu að hluta eða öllu leyti eftir eyðslu ökutækja og akstri. Miðað er við að kerfisbreytingin sé hlutlaus miðað við meðal fólksbíla sem eyðir 7 lítrum per 100 km.

5) Sértilvik

1. A) Afskráning / ökutæki úr umferð (skráningarmerki lögð inn)

Ef skráningarnúmer eru lögð inn til Samgöngustofu eða faggiltrar skoðunarstofu, þarf ekki að greiða kílómetragjald meðan bíllinn er þannig tekinn úr umferð – að því gefnu að kílómetrastaða sé skráð við innlögn.

Við skráningu ökutækis úr umferð kemur uppgjör síðasta tímabils að jafnaði um næstu mánaðamót.

1. B) Akstur erlendis

Reglan í framkvæmd er í stuttu máli: skráðu stöðu við brottför og komu og sækir um frádrátt/niðurfellingu fyrir tímabil sem bíllinn var sannanlega erlendis, með gögnum (t.d. bókun/farmskjöl).

1. C) Kaup/sala og umráðamannaskipti

Við eigendaskipti eða skráningu nýs umráðamanns þarf að skrá kílómetrastöðu og nýr aðili að samþykkja hana – til að uppgjör og ábyrgð „loki“ rétt.

1. D) Vanskráningargjald

Ef staða er enn ekki skráð 1. apríl 2026, þá:

• leggst á vanskráningargjald 20.000 kr.,
• rafræn skráning lokast og þú þarft að fara með ökutækið í álestur hjá faggiltri skoðunarstofu,
• og ef þú mætir í álestur innan 30 daga getur gjaldið fallið niður.

Ef þú gleymir að skrá kílómetrastöðu getur þú í kjölfarið þurft að láta skrá stöðuna hjá faggiltri skoðunarstofu (ekki lengur sjálfur) og áætlun getur hækkað í hærri viðmiðun (t.d. 60 km/dag einstaklingar og 165 km/dag fyrirtæki/stofnanir).

Vanskráningargjald er 20.000 kr. fyrir ökutæki <10.000 kg (og 40.000 kr. fyrir ≥10.000 kg). Hægt er að fá 50% lækkun ef þú lætur lesa af mæli á skoðunarstofu innan 30 daga frá álagningu vanskráningargjalds.

Ef vanskráning varir lengi getur lögregla fjarlægt skráningarmerki þar til skráning hefur farið fram.

Við aðalskoðun þarf að geta sýnt fram á að gjaldfallið kílómetragjald sé greitt (eftir eindaga), annars á skoðunarstofa að neita skoðun. Einnig er óheimilt að skrá ökutæki aftur í umferð ef gjaldfallið kílómetragjald og tengd gjöld eru ógreidd.

6) Ef bíllinn er í langtímaleigu hjá bílaleigu: skráning, greiðsla og ábyrgð

Í langtímaleigu/rekstrarleigu er algengt að fjármögnunarfélag sé skráður eigandi en bílaleigan skráður umráðamaður en þú sem leigutaki er þá notandi og berð ábyrgð á að greiða kílómetragjaldið í samræmi við akstur inn. 

Hagnýtur „tékklisti“ fyrir fólk á bíl langtímaleigu:

1. Láttu bílaleiguna vita þegar þú tekur bíl í langtímaleigu hver meðalakstur þinn er á ári og hvort akstur þinn sveiflist mikið á milli mánaða. Þá getur bílaleigan skipulagt innheimtu og greiðslu kílómetragjaldsins í samræmi við þína notkun.
2. Tryggðu að kílómetrastaða við móttöku (og aftur við skil/skipti) sé rétt þannig að uppgjör verði rétt og ekki lendi „gömul“ notkun á röngum aðila.
3. Láttu bílaleiguna vita um kílómetrastöðuna (t.d. oftar en á árs fresti ef þú vilt minnka sveiflur) svo uppgjör verði ekki óþægilega stórt. Nægjanlegt er að láta vita einu sinni á ári ef aksturinn er jafn milli mánaða. Ef hann er hins vegar sveiflukenndur er mælt með að þú látir bílaleiguna vita reglulega. Það er hægt að skrá kílómetrastöðu að hámarki 12 sinnum á ári eða í fyrsta lagi 30 dögum eftir að hún var skráð síðast. 

7) Niðurstaða: hvað á almenni bíleigandinn að gera núna?

• Skráðu kílómetrastöðu fyrir 20. janúar 2026 en skráning kílómetrastöðu er þegar opin fyrir öll ökutæki og fyrsti gjalddagi (fyrir janúar akstur) er 1. febrúar 2026.
• Settu þér einfalt kerfi: minnst 1× á ári (og oftar ef þú vilt jafna greiðslur).
• Reiknaðu gróflega: 6,95 kr./km × þinn árskílómetrafjöldi og hafðu í huga að eldsneytisverð á dælu á að lækka á móti.
• Ef þú ert í langtímaleigu, tryggðu að umráðamaður sé réttur og að kílómetrastöður séu skráðar við lykiltímamót.

Að lokum: kostir rafbíla fyrir bíleigendur og íslenskt samfélag

Þrátt fyrir samræmt kílómetragjald frá 2026 er lykilatriði að rafbílar halda áfram að vera hagstæðasti kosturinn – bæði fyrir heimili, fyrirtæki og samfélagið:

• Lægri rekstrarkostnaður: Grunnrekstrarkostnaður rafbíls er umtalsvert lægri, orkukostnaður vegna betri orkunýtni og hagstæðs raforkuverðs auk þess sem viðhaldskostnaður er lægri.
• Þú getur hlaðið heima en ódýrt og auðvelt er að setja upp heimahleðslustöð, við sumarbúastaðinn eða hjá fyrirtækinu.
• Minni staðbundin loftmengun í þéttbýli og betri loftgæði.
• Orkuöryggi og gjaldeyrissparnaður: raforka er innlend og endurnýjanleg, sem dregur úr innflutningi jarðefnaeldsneytis og þar sem rafbílar hlaða mest á nóttunni þegar nóg er til að lausri raforku þá batnar nýting orkukerfisins.
• Loftslagsávinningur: minni losun frá samgöngum styrkir skuldbindingar Íslands og bætir heildaráhrif samgangna til lengri tíma.

Ef markmið bíleigandans er að halda heildarkostnaði niðri, þá er einföld regla: því lægri orku- og viðhaldskostnaður sem bíllinn er með, því betur stendur þú – sama hvernig kílómetragjaldið er útfært.